Marta Dacosta, facéndose muller

Non sabe Marta Dacosta (Vigo, 1966) as horas e os días que Manuel María e eu falamos na tertulia do Kirss do seu segundo libro, Pel de ameixa (1996), un libro que nos entusiasmou a ambos os dous desde a primeira lectura que fixemos del e sobre o que tiñamos unha única e cordial discrepancia, relativa ao título, pois a Manuel María nunca lle gustou. Ese poemario precedeu a Setembro, co que a autora gañou o VII Premio Martín Codax de Poesía, cun xurado, por certo, presidido por don Paco del Riego. A nós todos eses primeiros libros de Marta Dacosta seguen parecéndonos no seu conxunto unha obra moi potente, moi ben construída, dunha grande beleza e altura lírica e escrita desde unha emoción que non sempre logra en obras posteriores, cando ela é xa unha voz consagrada da poesía galega contemporánea. Por iso nos sorprende e non entendemos que nunha recente entrevista neste semanario, con motivo do seu último libro, Notas sobre a extinción, manifeste que hoxe reescribiría moitos poemas dos seus primeiros libros, como dando a entender que non se recoñece neles, non sei se só desde o plano estritamente formal ou mesmo na intimidade e na verdade que expresan eses versos. Eu, debo dicilo aquí, regreso sempre con moito gozo a aqueles seus primeiros libros.

A figura da nai está presente desde o primeiro verso do poema que abre o libro e desde o momento do parto: “Nai pariume á humidade de setembro / cunha marca de sangue / e un instante de luz”. “Setembro leva aínda a dor que foi do parto”, di noutro poema. E “desde a nai que nos pare”, todo o esforzo que significa facerse e ser muller, reafirmar e vivir a condición feminina, reivindicar “Unha muller e outra e tantas que non sei”, todas as mulleres de todos os tempos. “E eu sinto que son hoxe tantas que entón me foron, / Saladina, Manueliña, Rosa ou tamén Pepa, / e a mesma Teresa que nos fala incansable / mentres o tempo vai rodando pola tarde”. Memoria íntima, familiar e colectiva. Homenaxe á nai e a toda a estirpe feminina, que proseguirá despois noutros libros. Construción da súa personalidade, desde as orixes, desde a raíz, desde o parto, desde a memoria máis antiga.

Tema central neste poemario e en toda a obra de Marta Dacosta é a natureza, a terra, o mar, a auga, as árbores, esa ameixeira ao pé da casa, á beira da que descubre a lingua que moi pronto fai súa e coa que logo edificará toda a súa poesía: “Había unha ameixeira ao pé da casa / árbore sempre verde que eu recordo, / e miña nai a roubar antes de tempo / aquel certo veludo que cegaba. / Había unha ameixeira ao pé da casa / en quen eu sen saber, souben da lingua, / aquela que tiñamos agachada, / aínda que sempre alí, ao pé da casa”. Tamén aquí, a nai, sempre a nai: “Preciso esa machada e o martelo, / preciso as túas mans, nai, sobre todo, / e esa rabia que está no noso herdo”. Canto íntimo, fermosísimo, rebelde, de regreso e reafirmación.

Setembro

Marta Dacosta

Galaxia / 1998