As miñas colaboracións
fóronse facendo pouco a pouco cada vez máis frecuentes, todas elas xa en galego,
sen que eu tivese a máis mínima relación co director do periódico nin con
Antonio Rivera Losada, que por ese tempo traballaba na redacción e na
elaboración do xornal. De calquera xeito cónstame que don David seguía os meus
pasos, e un día, a raíz dun meu artigo sobre Ramón Armada Teixeiro, púxose en
contacto comigo para dicirme que todo o que el tivese que o poñía á miña
disposición, que a Imprenta, o periódico, a hemeroteca e a súa propia casa
estaba aberta para o que eu precisase. E faime este ofrecemento militando el en
Alianza Popular e eu no Bloque. Para un rapaz coma min, cunha inmensa
curiosidade naquel momento pola figura de Armada Teixeiro, do que só coñecía o
breve texto que lle dedica don Ricardo Carvalho Calero na súa Historia
da Literatura Galega, aquela invitación era unha man tendida que non
podía rexeitar. E foi así como comecei a investigar na Imprenta e a manter
amenas e interminábeis conversas con David Foxo Salgueiro, nacendo aí unha
amizade que se prolongou até os derradeiros días da súa vida.
Neses anos nos que
comezo a ir asiduamente á Imprenta xa non traballa alí Antonio Rivera, e
incluso hai moito tempo que non se fala con David. Teño que dicir que don
David, aínda nese período en que non tiñan relación, non deixaba de falar
marabillosamente de Antonio. O caso é que sendo eu xa concelleiro propuxen á
Corporación municipal a elaboración dun vídeo sobre a prensa ortegana. Non sen
esforzo, convencín a Antonio para que entrase de novo na Imprenta para gravar
unha intervención para o vídeo. Desde aquel día Antonio e David volveron a
tratarse con absoluta cordialidade, cunha cordialidade que, por outra parte, a
don David saíalle do fondo do corazón e do grande aprecio que lle tiña a
Antonio. No vídeo participaron, ademais, o propio David Foxo, Vicente Peña,
Ánxel Rosende e, se non recordo mal, Luís Celeiro. Foi a primeira iniciativa
que impulsamos desde o Concello dentro dun amplo abano de propostas encamiñadas
a coñecer e recuperar o noso patrimonio histórico-cultural. Mesmo organizamos
un acto público no Instituto que foi, en certa maneira, un pequeno homenaxe a
don David.
A miña relación coa
Imprenta foi durante moitos anos practicamente diaria. E xa na miña etapa de
concelleiro, antes ou despois de ir ao Concello, non había día que eu non
pasara por alí, onde David e eu, mostrador por medio, conversabamos longamente
da actualidade política municipal, de escritores de aquí e de acolá, do pasado
de Ortigueira, dos trípticos que eu lle encargaba para celebrar o Día das
Letras ou das separatas e libros que el sempre tiña en proxecto. A verdade é
que era un pracer conversar con el. A súa cabeza era memoria viva da nosa
historia contemporánea e da crónica social de Ortigueira. Home de palabra
acesa, bo conversador, cordial, ameno, simpático, entrañábel, amador da
polémica, amigo do humor e das historias eróticas, xeneroso en eloxios, e na
parola, no medio do bombardeo de palabras, sempre algunha gargallada, algún
esquecemento dun nome e un “no-no-no-no….”.

Desde 1966 dirixía o
semanario “La Voz de Ortigueira”, que fundara seu pai, Jesús Fojo Díaz, o 4 de xuño
de 1916. Este labor compaxinouno durante décadas co de empresario, editor,
libreiro e animador da cultura. Aínda que don David nunca exerceu a acción
cultural sentado fronte a unha mesa braseiro, senón desde detrás do mostrador,
e de pé, sempre de pé, até poucos anos antes da súa morte, o certo é que para
os que amamos as terras de Ortigueira el foi un Ramón Piñeiro da cultura
ortegana. Non creou unha escola de pensamento político, nin pronunciou conferencias,
nin escribiu libros nin realizou traballo de investigación, mais moito do que
se fixo en Ortigueira durante moitos anos nos eidos da cultura débese a el, á
súa invitación, ao seu entusiasmo, á súa valiosa colaboración, á sua enorme
paixón por Ortigueira. Sen a súa intervención, sen a súa axuda, sen o seu
estímulo constante, mesmo sen a súa xenerosidade, nós non teriamos publicado
traballos como As letras galegas en La
Voz de Ortigueira, Ortigueira na
Cultura Galega, O país de Nós ou Os vellos. A memoria da vida e unha cultura
que se perde; nin Ánxel Rosende tería a documentación necesaria para
rematar o seu traballo sobre o agrarismo na comarca do Ortegal ou para elaborar
traballos como Francisco Xavier Méndez
Neira cura-reloxeiro de Ladrido ou as crónicas de Un día diferente. Grazas a el foron editados igualmente diversos
libros de Enrique Chao Espina e ensaios e conxuntos de artigos de Vicente Peña
Saavedra, Antonio Rivera Losada, Leandro Pita Romero, Alfredo Torres ou Álvaro
Cunqueiro e números especiais sobre diversos persoeiros. Na edición de todos
estes traballos, que integran unha extensa bibliografía, don David traballou
arreo, con xenerosidade e co mesmo amor co que o inesquencíbel Ánxel Casal
editaba as obras de Castelao ou de don Ramón Otero Pedrayo.
Don David aguilloaba as
nosas inquedanzas, subministrábanos datos, xuízos críticos, recortes de prensa,
folletos, periódicos, revistas ou libros que eran verdadeiras xoias de
bibliófilo. Todo o puxo ao servizo de calquera persoa que quería investigar,
escribir ou facer algo sobre Ortigueira. Atendía calquera petición, remexía a
casa toda para atopar un libro, botaba unha mañá falando de Antonio Rivera
Losada ou conversando unha tarde enteira con Uxío Novoneyra. O seu era
auténtica paixón pola cultura. Un labor calado, íntimo, de claustro de
clausura. Lamentabelmente, todo ese traballo nunca non llo soubemos agradecer
en vida. O único que fomos capaces de facer foi organizarlle unha homenaxe.
Pero o que el máis precisaba era apoio para continuar coa Imprenta e para dar a
coñecer e conservar todo o rico patrimonio que tiña na súa casa, que era o seu
soño, o que máis desexaba. E aí fallámoslle todos. Eu sei da grande ilusión que
lle fixo que un día o chamasen para ir a Santiago de Compostela para recibir o
seu recoñecemento como editor e da profunda amargura coa que aquela noite
regresou a Ortigueira. Eu sei tamén dunha certa carta desesperada que eu mesmo
redactei a petición súa e que nunca tivo resposta. Foi todo moi triste.
Cando el se enterou de
que eu ía marchar para A Coruña, a primeira chamada que tiven foi a súa. Díxome
que era un dos días máis felices da súa vida. E falaba co corazón. Cando
morreu, eu sentín unha inmensa dor no corazón. Para min Ortigueira xa nunca
volveu ser igual sen a súa presenza.
(artigo publicado no nº 3 da revista Terras do Ortegal)
(artigo publicado no nº 3 da revista Terras do Ortegal)
Ningún comentario:
Publicar un comentario