Cando e como naceu o canto social de Manuel María

Unha das cousas máis sorprendentes que se dixeron nos últimos anos sobre Manuel María lémoslla a Alonso Montero pouco despois da morte do poeta. Nun traballo que o actual presidente da RAG publicou naquelas datas no Caderno de Estudios Chairegos dicía que fora el o que polo outono de 1961, nun café da cidade de Lugo,  nunha longa conversa que mantivo con Manuel María, orientou o poeta chairego cara á poesía social, unha poética da que disque aínda daquela non estaba moi próximo Manuel María. Só habería que ler algúns poemas de Mar Maior escritos antes de 1960 e, desde logo, os Documentos persoais (1957), para observar como Manuel María abandona progresivamente  a poesía da angustia, a poética existencial, para ir abrazando un canto a cada paso máis social, máis realista, e máis firme e contundente no compromiso co país. Esta evolución na súa obra nada ten a ver con Alonso Montero nin coas súas recomendacións literarias. 

Onde nós si atopamos unha posíbel influencia -no sentido de descubrir outra expresión, outro discurso poético, outra visión da realidade- é no Fardel de eisilado de Luís Seoane, que Manuel María coñece de inmediato, nada máis saír do prelo en Bos Aires (1953), a través dun dos primeiros exemplares que chega a Galiza e que aquel poeta aínda mozo de Outeiro de Rei recibe un día con gozo e asombro en Compostela das mans do pintor Carlos Maside. Nesa lectura, na emoción e no entusiasmo que os poemas de Seoane provocan en Manuel María, si deberiamos buscar talvez ese seu novo rumbo na súa obra poética, que se adianta, ademais, en varios anos a Longa noite de pedra. Hai por aí unhas cartas de Manuel María dirixidas a Luís Seoane que nos poden iluminar moito sobre esta cuestión.

 Outro día, se temos tempo e a oportunidade de facelo, aclararemos tamén a apertura á paisaxe nas novas voces poéticas da posguerra para ver como Manuel María xa estaba alí co Poema ao Miño e co Terra Chá cando Uxío Novoneyra chegou co seu canto do Courel. E se un día nos animamos, intentaremos aclarar como os versos de Manuel María da súa última etapa creativa non acompasan o seu andar ao ritmo dos poetas da década dos oitenta, como algún crítico escribiu, sinxelamente porque unha parte deses poemas xa estaban escritos cando esas novas voces chegaron á poesía galega. Sería máis xusto dicir que eses e esas poetas viñeron acentuar o cambio de rumbo na poesía que estaba tamén xa presente no canto de Manuel María desde mediados dos setenta, en libros como Poemas ao Outono, Cecais hai unha luz ou Poemas da labarada estremecida.

Manuel María, abrindo sempre camiños na literatura galega.