Talvez temos que reler a Marguerite Duras

Marguerite Duras retratada polo seu fillo

Nestes tempos de odio e xenofobia, de deshumanización e criminalización do diferente, talvez temos que regresar a Marguerite Duras e ler “As flores do arxelino”.

En novembro de 1984 coñeciamos pola prensa que o prestixioso Premio Goncourt viña de ser concedido a Marguerite Duras (Cidade de Ho Chi Minh, Vietnam, 1914-París, 1996) pola novela L´amant, unha obra de carácter autobiográfico, ambientada na Indochina colonial, que narra unha historia de amor, con diñeiro por medio, entre unha moza francesa pobre de quince anos e un rico comerciante chinés de vinte e seis, que hoxe podería ser acusado de perversión e corrupción de menores. A autora, unha muller de setenta anos, até entón unha escritora de culto, cruzaba con esta nova novela, radicalmente feminista, todas as fronteiras, todos os idiomas, todas as xeracións. Escrita en primeira persoa, nunha prosa belísima, concisa e evocadora, Marguerite Duras explora a través dunha mirada fragmentaria e sensual emocións humanas moi fortes, como o desexo por riba do amor, a paixón, a vergoña e o medo, e de fondo o racismo daquela época colonial.

Collo agora nas mans a primeira edición en español que publicara Tusquets editores, en tradución de Ana María Moix, que eu mercara nos primeiros días de febreiro de 1985 na desaparecida librería Helios, na rúa Real de Ferrol. Lembro ben que foi unha das lecturas máis gozosas da miña mocidade, un deses libros que te fascinan e que queres ter á man para volver a coller en calquera momento. Varias décadas despois a poeta Oriana Méndez fará a tradución ao galego para a editorial Kalandraka. O amante agora tamén na nosa propia lingua, como un texto clásico da literatura francesa.

Pero o racismo, a relación problemática e mesmo prohibida co “outro”, tan omnipresente nesa novela de Marguerite Duras, aparece igualmente noutros moitos textos da escritora francesa. Para comezar no seu primeiro artigo, “As flores do arxelino”, publicado en France-Obsservateur en 1957, recollido posteriormente no libro Outside, publicado por Ediciones Orbis en 1988, con tradución de Clara Janès. A través dese breve artigo -que en realidade é un fermosísimo relato- Marguerite Duras debrúzanos diante da discriminación e da represión dun mozo arxelino, inmigrante e sen papeis en París, que nin sequera lle deixan vender flores nunha rúa para poder subsistir nun país que aínda naquel tempo oprimía como colonia a súa propia terra de orixe. Cada vez que lemos ese texto de Marguerite Duras non podemos deixar de emocionarnos. É tan potente a denuncia que expresa o relato e está escrito con tanta delicadeza humana que debería ser de obrigada lectura en todos os centros docentes do mundo para educarmos no respecto ao diferente.

Así comeza Marguerite Duras “As flores do arxelino”:

“É domingo pola mañá, as dez, no cruzamento das rúas Jacob e Bonaparte, no barrio de Saint-Germain-des-Prés, hai dez días. Un mozo que vén do mercado de Buci avanza cara a este cruzamento. Ten vinte anos, viste moi miserabelmente, e empuxa unha carretilla chea de flores ás agachadas, como vive. Avanza cara ao cruzamento Jacob-Bonaparte, menos vixiado que o do mercado, e detense alí, aínda que bastante inquieto.

Ten razón. Non hai aínda dez minutos que está alí -non tivo tempo de vender nin un só ramo- cando dous señores "de civil" achéganselle. Veñen da rúa Bonaparte. Van á caza. Nariz ao vento, cheirando o aire deste fermoso domingo asollado, prometedor de irregularidades, como outras especies, o perdigón, van directo cara á súa presa.

Papeis?

Non ten papeis de autorización para entregarse ao comercio de flores”.

O que segue non o poden deixar de ler. Marguerite Duras, cunha admirábel economía expresiva, consegue mostrarnos a valentía e a grandeza humana dunhas mulleres no París dos anos cincuenta que non miran para outro lado cando ven como a aquel mozo arxelino lle tiran polo chan o único pan que ten para sobrevivir, unha simple carretilla de flores, e en silencio, e cunha beleza que estremece, unha muller tras outra dannos unha lección de xustiza, de solidariedade e de amor da que tan necesitadas están as diferentes sociedades europeas de hoxe, onde cada día o respecto pola dignidade de todos os individuos de calquera orixe ou raza é substituído cada vez máis pola deshumanización, o odio, o racismo e a xenofobia. Por iso nos entristece e nos indigna tanto, tanto!, que nesta Europa na que vivimos, que desde a Idade Moderna colonizou, dominou e espoliou sen papeis, sen papeis!, os diversos países de África (non o esquezamos!), haxa persoas e organizacións políticas que en vez de ver seres humanos mortos de fame e á intemperie só vexan simples vultos de carne humana que se poden utilizar como mercancía electoral. Para baixarse de Europa.