Os arredores de
Santo Domingos de Bonaval quedaron como un campo de guerra despois da batalla.
Valos e pancartas polo chan, pedras e botes de fume por todas partes, ducias de
persoas feridas polos paus da policía… Non poñemos en dúbida a boa intención de
Camilo Nogueira cando propuxo no Parlamento galego o retorno dos restos de
Castelao, mais á luz do que sucedeu semella que os tempos non eran chegados. Nada
se fixo desde as institucións para que o pobo galego que tanto amou Castelao e
ao que dedicou toda a súa vida e os seus soños estivese ese día en Compostela
para recibilo coa calor humana que el merecía. Se os militantes do BNG non imos
esa tarde a Bonaval, alí só estarían as autoridades que expulsaran da Cámara galega
a Bautista Álvarez, Lois Diéguez e Claudio López Garrido e os representantes
dun Goberno español que nos prohibía naqueles anos entrar no casco vello de
Compostela para celebrar na Quintana un acto tan simbólico como o Día da Patria
Galega. Só querían traer os seus restos para enterralos co seu pensamento
político. Para conseguir ese fin mesmo utilizaron a unha señora como a irmá de
Castelao, que ao final deixouse guiar polos consellos dos seus médicos da
Rosaleda e non por outras persoas como Valentín Paz-Andrade ou Isaac Díaz
Pardo, contrarios á repatriación dos restos de Castelao nesas circunstancias
históricas. Realmente foi un día para a indignación e para a tristeza, porque
Castelao merecía un enterro multitudinario como o que tivo Curros Enríquez na
Coruña, un recibimento popular como o que soñou Paz-Andrade nos seus versos: …cando ti volvas polo mare; / de toxo unha
fogueira en cada monte; / cando ti volvas polo mare; / dos castros na coroa
unha cachela, / cando ti volvas polo mare…
Unha vez que
entraron a fume de carozo co cadaleito de Castelao na igrexa de Santo Domingos,
e máis ou menos recuperados daquela carga bestial, fómonos indo cara á Praza do
Toural, onde estaba previsto a última hora da tarde un acto político do BNG, no
que tamén ía intervir Xosé Benito Abraira, un dos máis achegados colaboradores
de Castelao nos anos do exilio en Arxentina. Abraira era o encargado de darlle
os cartos a Castelao para pagar o apartamento da Avenida Belgrano e foi
igualmente testamenteiro do político nacionalista e unha das persoas que se
fixo cargo do sustento económico de Virxinia até que faleceu en 1969. O certo é
que estabamos xa metidos na noite e o vello Abraira non aparecía por ningures.
Foi finalmente Francisco Rodríguez o que, subido á fonte do Toural, pronunciou
unha acendida arenga, que foi seguida dunha manifestación de case dúas mil persoas ás once e media da
noite polo casco novo de Santiago, entre a complicidade e os aplausos da xente
que saía ás fiestras. Rematado o acto de protesta polas rúas de Compostela, eu
regresei ao Toural por ver se estaría por alí o señor Abraira. Naquel momento
pasóuseme pola imaxinación que como el formaba parte da comitiva que viña desde
Arxentina e tiña que asistir á misa de Bonaval, ao mellor aínda viña polo
camiño cara ao Toural. Así é que collín de novo cara a Bonaval. A Abraira non o
atopei, mais si un pequeno grupo de manifestantes, entre os que había algunha
persoa coñecida con probas físicas de ser mallada a paus. Creo que foi Rafael
Mouzo o que me dixo que Abraira debía estar xa no Toural. Nese momento apareceron
tamén por alí os catro galeguistas do
PSOE: Ramón Piñeiro, Carlos Casares, Alfredo Conde e Benxamín Casal, que
regresaban do enterro. E nese intre os berros de cólera a punto estiveron de
pasar a algo moito máis grave, que eu tratei de evitar agarrando e intentando
calmar a unha daquelas persoas que sostiña unha bolsa de lixo na man. Lembro
perfectamente a imaxe de Piñeiro, dándose a volta, detido no medio da rúa e
mirando fixamente a aquela persoa que con toda a carraxe do corazón lle chamaba
traidor.
Efectivamente, Xosé
Benito Abraira estaba no Toural cunha ducia de persoas ao seu redor, escoitándoo
con moita atención. Pasaban xa das doce da noite. Ao final fomos Bernardo
Penabade e eu os que o acompañamos desde o Toural até a Praza do Obradoiro. Foi
un paseo curto na distancia, polo Franco adiante, mais longo no tempo, porque
Abraira camiñaba moi amodo, parando pouco a pouco, e foi, desde logo, unha das
conversas máis ricas que uns rapaces coma nós, de vinte e poucos anos, podiamos
ter sobre a figura de Castelao, precisamente cun home que tanto o tratou no seu
exilio de Arxentina. O vello Abraira falounos do Consello de Galiza, de Manuel
Ponte, do arquivo de Castelao -que daquela estaba nas súas mans-, dos actos de
despedida na capital arxentina, da longa viaxe desde Bos Aires, de como se
desenvolvera a cerimonia relixiosa en Bonaval… Interesouse moito tamén por
Bautista Álvarez, que se atopaba no hospital a consecuencia da carga que
recibira, e aínda que tiña eloxios para Albor, Rosón e Franqueira, díxonos que
el o que si non ía permitir era que un señor da Xunta puxera as mans enriba do
cadaleito de Castelao. Sobre a protesta que se produciu en Bonaval, díxonos:
“Mire, Castelao estaría moi contento, porque el o que quería era ver o seu pobo
en loita”. Xa no Obradoiro atopámonos cun directivo do Centro Galego de Bos
Aires, que andaba precisamente na súa procura. E despedímonos alí mesmo cun
forte apertón de mans, non sen antes dicirnos que mentres el estivese aquí
estaba á nosa disposición, incluso para ir pronunciar unha conferencia a
Ortigueira. Así rematou para nós aquel día e aquela noite en Compostela,
falando de Castelao con Xosé Benito Abraira. Hai agora trinta anos. E semella
que foi aínda onte. Hai que ver como pasa o tempo!
Ningún comentario:
Publicar un comentario