Do Courel a Compostela pola España de Cayo Lara

Nunha nación sen Estado como a nosa, nunha sociedade como a galega, que precisa de orgullo colectivo, de conciencia de seu, de memoria histórica e de vontade de existir como tal pobo na súa lingua, na súa cultura e na súa historia; nun país, en definitiva, necesitado tamén de soberanía política para ser dono da súa economía e do seu futuro, calquera forza política galega que no plano ideolóxico ou organizativo non contemple a contradición principal Galiza-Estado e a necesidade da autoorganización, ao único que contribúe esa forza política é a unha maior españolización da sociedade galega e a reforzar e perpetuar a nosa situación de nación oprimida no contexto do Estado e da Unión Europea. De aí a razón de ser do nacionalismo galego, onte e hoxe: que Galiza teña porvir como nación e presenza propia no mundo.

É, certamente, unha grande falacia pronunciarse a prol do dereito de autodeterminación -como fai Esquerda Unida- ao tempo que se actúa ideoloxicamente e no plano estratéxico e organizativo baixo o paraugas dunha esquerda de obediencia metropolitana. Son dous conceptos antitéticos. Resulta moi difícil de comprender que quen realmente está a prol dun proceso de soberanía política para a nación galega actúe desde o seo dunha organización política de ámbito estatal. Nunca unha organización de orixe e de obediencia estatal, por moito que diga que defende a autodeterminación, vai dar un só paso pola soberanía política da nación galega. Se de verdade ese fose o seu obxectivo, o primeiro chanzo no camiño cara a autodeterminación sería autodeterminarse como organización, e a primeira ruptura que levaría a cabo esa sigla política sería a ruptura coas organizacións das que forma parte desde o seu nacemento (o PCE e IU), para pasar a actuar na política galega como unha forza propia do país, nacionalista ou simplemente galeguista, mais sen dependencias alleas. Iso si sería verdadeira coherencia entre o que se di e o que se fai. Ben lonxe está EU de autodeterminarse como organización e de romper co PCE e con IU! Creo que Anxo Guerreiro si tivo algunha vez ese soño na cabeza. Camilo Nogueira podería contar algún día esa historia.

Xa está ben de tanto confusionismo. Esquerda Unida é o que é: EU é a forma que adopta no noso país Izquierda Unida, a súa expresión e representación política na Galiza. E quen fortalece a EU -non digamos xa quen se integra nunha candidatura de IU- favorece e impulsa a implantación social e a presenza institucional dunha organización de ámbito estatal no territorio galego. Isto é irrefutábel. Non serei eu, por suposto, quen lle negue a ninguén o seu lexítimo dereito a apoiar a EU e a IU, mais permítanme que diga que non deixa de ser algo verdadeiramente insólito que iso o fagan persoas que militaron toda a súa vida no nacionalismo galego. Para chegar a esa converxencia coa esquerda española non facían falla tantos anos de combate nin era precisa toda unha monumental obra de ensaio histórico e económico e de luminosa prosa política. Tanta lucidez para nada! E Novoneyra recitándonos unha e outra vez desde 1957: GALICIA será a miña xeneración quen te salve? / Irei un día do Courel a Compostela por terras libradas? E o Beiras, si, oh, Yolanda, o mesmísimo Xosé Manuel Beiras!, poñéndolle a un seu libro en 1984, como quen di, onte aínda, un título rotundo: Por unha Galicia liberada. Para agora ir do Courel a Compostela pola España de Cayo Lara!

Cómpre lembralo aquí: nunca o BNG en toda  a súa historia -nin tampouco antes o BN-PG- contemplou a opción de concorrer en coalición electoral co PCG. Simplemente porque esa opción era e é a antítese dun pensamento e dunha praxe nacionalista. Só o PSG debatiu naquel Congreso que o partido celebrou en Lugo na primavera do 77 a posibilidade dun pacto co PSOE para as eleccións de xuño dese ano, unha decisión que finalmente o PSG non tomou por coherencia cos seus principios nacionalistas. Tampouco daquela serviu de nada ir á mesa-braseiro de Ramón Piñeiro para intentar convencer alí a Xosé Manuel Beiras do pacto co PSOE. Non houbo pacto nin concesións, para disgosto de Piñeiro. Esa é a traxectoria electoral do nacionalismo galego actual desde 1977. E desde a que foi talvez a nosa máis amarga derrota, as mulleres e os homes que non renunciaron a seguer a abrazar o ideario nacionalista foron quen de erguerse de novo e de volver a reorganizar o nacionalismo cunha forza social nunca antes coñecida. O que salvou ao nacionalismo tras o naufraxio do 77 foi que os seus principais referentes continuaron a ser un exemplo de compromiso e de combate político por Galiza e nunca deixaron de traballar arreo para reconstruír o nacionalismo e mesmo para dotalo de unidade organizativa e de unidade de acción. Esa é unha grande lección que non deberiamos esquecer endexamais.

Claro que sempre houbo individuos ou colectivos organizados que abandonaron un determinado compromiso político e intelectual co país -fora este galeguista ou nacionalista- para faceren carreira política na metrópole ou nas organizacións de ámbito estatal, ou mesmo porque honestamente consideraban que era a mellor maneira de traballar por Galiza. Nada disto é novo na nosa historia contemporánea. Grazas a María Pilar García Negro e a Francisco Rodríguez hoxe coñecemos moito mellor a figura de Augusto González Besada, autor dun magnífico discurso sobre Rosalía de Castro. Velaí un caso de home culto, inicialmente comprometido co seu país, a súa lingua e a súa cultura, compañeiro de Manuel Murguía, Salvador Cabeza de León e Alfredo Brañas, identificado na súa primeira traxectoria biográfica cunha idea descentralizadora do Estado, e que logo acaba sendo un persoeiro ao servizo da política española e dos intereses do Estado: deputado, ministro de Facenda, Gobernación e Fomento en varios gabinetes e Presidente do Congreso dos Deputados, entre outros moitos cargos. González Besada foino todo na política española. E que é o que lle debe Galiza como país? Fundamentalmente o seu discurso de ingreso na Real Academia Española.

Tamén durante a II República algunhas das figuras máis senlleiras do nacionalismo galego optaron nun determinado momento polo achegamento aos republicanos de Santiago Casares Quiroga. Pensaron que a través da creación de ORGA terían unha oportunidade para mellor defenderen os intereses de Galiza e os ideais do nacionalismo. Co paso do tempo todos aqueles homes da Irmandade da Coruña, frustrados e desenganados, reencontráronse con Castelao, Bóveda e Otero Pedrayo no seo do Partido Galeguista. Castelao celebrou o regreso do seu vello amigo Antón Vilar Ponte cunhas palabras que só podían nacer do corazón: “Volve dunha longa e arriscada aventura polo deserto, e volve san e limpo. Deixádeme que o reciban os meus brazos de irmán vello”. A experiencia de ORGA foi o soño esnaquizado dos irmáns Vilar Ponte, Ánxel Casal, Lugrís Freire, Víctor Casas e Ramón Suárez Picallo. E aínda hoxe hai quen non aprendeu a lección!

Outro persoeiro que naqueles tempos da República fixo unha viaxe de ida e volta foi Valentín Paz-Andrade, que sen abandonar a militancia no Partido Galeguista, que el mesmo axudara a fundar, concorriu como candidato a deputado pola Candidatura Republicana de Centro que encabezaba Manuel Portela Valladares. Nin Paz-Andrade nin o nacionalismo galego nin Galiza gañaron nada con aquela operación política. Só Castelao gañou un grande desgusto cando coñeceu a decisión de Valentín, que era un dos irmáns que el máis quería. Din que cando Castelao tivo que dar conta da decisión de Valentín Paz-Andrade aos militantes nacionalistas que asistían en Compostela á V Asamblea Nazonalista, a Castelao caéronlle as bágoas e non foi capaz de explicar o caso. Hai certamente abandonos que doen máis que as derrotas.

Mais o nacionalismo galego seguiu paso adiante, porque tiña e ten razón de ser. Nin a incorporación dunha figura como Antón Vilar Ponte ao republicanismo de Casares Quiroga nin a participación dun persoeiro como Valentín Paz-Andrade na candidatura de Portela Vallades foi capaz de borrar do mapa político galego a existencia do nacionalismo organizado. Non só iso, senón que incluso o PG chegou a ser o principal motor do proceso estatutario do 36. Tampouco a liquidación do Partido Galeguista e a renuncia á acción política organizada que impulsou Ramón Piñeiro nos anos cincuenta logrou facer desaparecer o nacionalismo galego. Todo o contrario. Xusto como reacción a esa deserción é como nace, en 1963, o Consello da Mocedade, e inmediatamente despois a UPG. E tampouco deixou de existir o nacionalismo cando nos anos da Transición outros destacados personaxes se fugaron para o PSOE, uns antes e outros despois. Moi pronto moitos pexegos esqueceron aquilo de “Os socialistas galegos somos nós” ou “Para que os teus votos non emigren”. Emigraron os votos e emigraron eles.  E non foron poucos os que puxeron a súa biografía política e intelectual ao servizo da esquerda española: Xosé Luís Rodríguez Pardo, Fernando González Laxe, Francisco González Amadiós, Ceferino Díaz, Celso Emilio Ferreiro… González Laxe incluso chegou a ser responsábel das negociacións pesqueiras coa CEE. Tamén algúns galeguistas independentes fixeron a mesma viaxe: Ramón Piñeiro, Carlos Casares, Alfredo Conde, Benxamín Casal… O propio Domingo García-Sabell, que rexeitou ser candidato ao Senado pola Candidatura Democrática Galega, púxose logo ao servizo de España e de todos e cada un dos seus gobernos. Mesmo Valentín Paz-Andrade, pensando no mellor para Galiza -el, desde logo, si-, colaborou activamente coa esquerda española naquel momento da Transición, formando parte da Comisión Negociadora da Oposición. E a pesar de tantas e tan relevantes baixas no campo do nacionalismo e do galeguismo político organizado, o nacionalismo galego seguiu aí, porque tiña razón de ser, porque ten razón de ser, onte e hoxe. Verdade, Xosé Manuel? Porque representa a nosa propia forza como país.