José Luís Sampedro: aprender a vivir, aprender a morrer

José Luís Sampedro foi e será sempre o noso sabio de cabeceira. Iso é así desde que o descubrimos nunha daquelas entrevistas do programa “A fondo”, que dirixía e presentaba Joaquín Soler Serrano. Hai pouco localicei a data: 17 de decembro de 1978. Tiña eu dezaoito anos.  A súa palabra foi un verdadeiro lóstrego para min. Desde ese momento non deixei de ler a Sampedro, de iluminarme por dentro co seu pensamento radicalmente humanista, rebelde e transgresor, de marabillarme con toda a súa obra creativa e de reflexión, agrandando en cada libro, en cada entrevista, en cada lectura, o meu coñecemento da súa figura, tan extraordinaria, un coñecemento  que tivo a sorte, o alto privilexio, de verse enriquecido, ademais, pola amizade que nos uniu na década dos noventa, a raíz da súa participación na Universidade Popular de Ortigueira e da súa estadía naquelas miñas tan amadas terras do Ortegal. Hai que ler Real Sitio -e incluso habería que ler un certo prólogo que anda por aí-, para decatarse do que significou para José Luís aquela súa estadía en Ortigueira durante o verán de 1990. Nas páxinas de “La Voz de Ortigueira” de 1995 mesmo hai un pequeno ensaio da nosa autoría, publicado por entregas, no  que falamos  desa súa novela e da súa relación con Ortigueira, un texto que agora a nosa amiga Gloria subiu ao seu blogue e que as lectoras e os lectores que o desexen poden atopar no seguinte enlace.  Precisamente unha imaxe que Sampedro contemplaba día tras día desde o hotel no que se aloxaba acabará creando na súa mente unha fermosísima metáfora da morte: “En Ortigueira yo contemplaba el llegar de un río al mar. El río llegaba lentamente, porque ya era el final de su curso, en la parte llana, y me imagino que llegado un momento, las aguas del río, que son dulces, se extrañan de empezar a sentirse saladas, y entonces se sienten un poco distintas y por una parte les desconcierta y por otra les alegra, les anima y siguen adelante. Y cuando se dan cuenta ya son el océano, ya no son el río. Eso es a lo que yo aspiro, a no darme cuenta y de repente dejar de ser río”. Así, con esta metáfora construída sobre a chegada das augas do río Maior á ría de Ortigueira, expresaba nos seus últimos anos José Luís Sampedro como el desexaba que fose a súa morte: decatándose, sendo consciente, vivíndoa.  Un paso irrepetíbel e único na existencia do ser humano,  que Marguerite Youscenar, en Memorias de Adriano, definiu tamén con palabras de gran beleza: “Tratemos de entrar na morte cos ollos abertos…”. O que soñou sempre José Luís Sampedro. A morte que el imaxinou para coroar a vida da personaxe de Bruno en La sonrisa etrusca ou a de Ahram e Glauka en La vieja sirena. 

Adéntranos toda a obra de Sampedro no territorio do pensamento humanista, na súa enorme preocupación pola dignidade humana, na loita pola liberdade, a autenticidade e a tolerancia, na constante tensión que se produce entre a vida e o poder, na reivindicación do fronteirizo, na necesidade de vivirmos a vida sen puritanismos nin represións, con gozo. Incluso, cando alcanza os noventa anos e se contempla a si mesmo como unha árbore no inverno, despoxada do caduco e concentrada nas raíces, no secreto e no profundo, José Luís repite unha e outra vez que “la vida es para vivirla” e que “hay que vivir como si mañana existiera”. Unha paixón pola vida que tamén o levaba a defender a vellez con dignidade e con orgullo, recordándonos sempre a importancia de morrer con dignidade, sen descartar a eutanasia se fose preciso: “Me parece una barbaridad negar una muerte digna”.     

Talvez toda a sabedoría de José Luís Sampedro está recollida no seu discurso de ingreso na Real Academia Española (Desde la frontera, publicado algúns anos despois baixo o título de Fronteras, un discurso que moi amabelmente nos fixo chegar José Luís cunha moi cariñosa dedicatoria. Desde entón é unha das miñas lecturas de cabeceira e creo que non teño amiga ou amigo a quen non recomendase a súa lectura. Aí, nese breve texto, está o economista, o escritor, o mestre, a palabra luminosa de quen alcanzou a sabedoría.     

Para ti, José Luís, a nosa amiga Charo interpreta agora en Randamil o Valse Triste de Jean Sibelius. 






Outros artigos sobre o autor
Ler máis